Rabu, 03 Desember 2014

Wangsalan

Wangsalan iku unen-unen cangkriman nanging dibatang (dibedhek) dhewe. Ukarane ora persis nanging memper wae. Wangsalan ana kang awujud ukara selarik, bisa awujud tembang. tuladha sing wujud ukara:
- Nyaron bumbung, nganti cengklungen nggonku ngenteni.
  (saron bumbung= angklung)
- Njanur gunung, kadingaren sliramu teka.
  (janur gunung= aren)
Tuladha sing wujud tembang:
1. jirak pindha munggwing wana
2. sayeng kaga we rekta
3. sinambi kalaning nganggur
4. wastra tumprap mustaka
5. pangikete wangsalan kang sekar pangkur
6. kinarya langen pribadi
Batangane:
- jirak pindha munggwing wana= wit kesambi.
- sayeng kaga= piranti kanggo nyekel manuk (kala)
- we rekta kang muroni= iket
- baon sabin= karya

Jenise Wangsalan
·         Wangsalan Lamba
Wangsalan Lamba yaiku wangsalan kang mung isi batangan (tebusan) siji. Unen-unen wangsalan lamba mung saukara kang kadadean saka rong gatra. gatra kang ngarep isi wangsalan, gatra sing isi batangane.
Tuladha: pindang lulang, kacek apa aku karo kuwe (pindahang lulang= krecek)
·         Wangsalan rangkep
Wangsalan Rangkep (camboran) yaiku wangsalan sing isi batangane luwih saka siji. Unen-unen wangsalan rangkep kadadeane saka rong ukara, siji-sijine ukara kakadean saka rong gatra. Ukara kapisan isi wangsalan ukara kapindho isi batangane.
Tuladha: jenang sela, wader kalen sasonderan (apu, sepat) apura yen wonten lepat kawula
·         Wangsalan memet
Wangsalan Memet yaiku wangsalan sing carane nggoleki batangane sarana ngoceki maksuding tetembungan ambal ping pindho.
Tuladha: uler kambang, yen trima alon-alonan oncek-oncekan kapisan: uler kembang maksude lintah oncek-oncek kapindho: wanda tali ing tembung lintah, dianggap wancahane tembungane kang surasane alon-alonan, yaiku tembung satitahe. tembung satitahe ateges ora ngaya, mung tumindak sakepenake bae, aknthi alon-alonan
·         Wangsalan Padinan
Wangsalan Padinan yaiku ana sing nganggo nyebutake batangane, la nana sing tanpa nyebutake batangane, marga wong-wong sing padha krungu (maca) dianggep wis ngeri maksude (batangane).
Tuladha: wong kae sejatine wis krungu kandhaku, nanging njangan gori. Gori iku mathuke digudheg. Njangan gori= nggudheg. Maksude wangsalan njagan gori yaiku mbudheg, api-api ora krungu.
·         Wangsalan mawa paungeran tartamtu kena kaperang dadi loro, yaiku:
Mawa paungeran 4 wanda+ 8 wanda kang mawa paungeran 4 wanda+ 8 wanda iku wangsalan lamba (mung isi batangan siji). Unen-unen mung saukara kang kadadean saka rong gatra. Gatra ngarep 4 wanda, isi wangsalan: gatra buri 8, isi batangane.
Tuladha: Reca kayu, golek kawruh rahayu. (reca kayu= golek) mawa paungeran (4 wanda+ 8 wanda)x 2= 24 wanda kang mawa paungeran (4 wanda+ 8 wanda)x 2= 24 wanda yaiku wangsalan rangkep (isi batangan luwih saka siji).
Unen-unen rong ukara, saben saukara kadadean saka rong gatra. Ukara kapisan (rong gatra) isi wangsalan, ukara kapindho (rong gatra) isi batangane.
Tuladha: sayuk rukun, wulang wido mangsa rowang= 4 wanda+ 8 wanda Sayektine, wit saking bondho kawula= 4 wanda+ 8 wanda Sayuk rukun= saiyeg, saekapraya Wulang wido mangsa rowang= bido.
Wangsalan edi-peni yaiku wangsalan sing mawa paungeran.
1. unen-unen kadadean saka 2 ukara (wangsalan rangkep)
2. saben saukara kadadean saka 2 gatra (4 wanda+ 8 wanda)
3. ukara kang kapisan (yaiku kang isi wangsalan) mawa purwakanthi guru swara lan purwakanthi basa utawa purwakanthi lumaksita.
Tuladha: tepi wastra, wastra kang tumrap mustaka. (kemada, iket) mumpung mudha, nggegulangaa ngiket basa.
Wangsalan kang sinawung ing tembang yaiku cacahe wandane lan tibaning swarane ing gatrane ora tartemu, sebab kawengku ing guru wilangan lan guru laguning tembang. Guru wilangan lan guru laguning tembang kudu tansah menang, lire: ora kena owah, kudu tansah manut paungeraning tembang.
Tuladha: Sinom Edane wong keneng guna,ambatik sinambi nangis, malam wuntah balabaran, geni mati muring-muring, prembenahan mbrebes mili, gawangan sinendhal putung, yaa talah ta si kakang, puluh-puluh awak mami, petis manis wis kudu dadi pocapan. Petis manis= kecap
Wangsalan kang sinawung ing tembang yaiku cakepan ing umpak-umpaking gendhing, gerong lan senggakan, kerep kanggo wangsalan (dilagokake dening pesindhen, niyaga utawa bocah-bocah sing padha manembrama).
Tuladha:
Pangkur Lamba (slendro Pantet 9)
Purwaka (buka, basa)
Kembang adas sumebar neng tengah alas
Tuwas tiwas anglabuhi wong waras
Alah bapak, balung jagung saguhku isih janggelan
Wiwit gerong sing baku
Lagu gendhing pangkur lamba
Maweh gumirah wardaya
Tur mathuk kinarya aba
Mlaku bareng ulah raga
Balung jagung: maksude janggel
Janggelan: during tetep, isih kudu janji maneh, sendhe, bisa uga wurung.

Carane ngarang wangsalan sing dikarang luwih dhisik, perangan buru (ukara sing isi batangane), banjur ngarang perangan ngarep (ukara sing isi wangsalane). Dadi pangarange perangan ngarep (ukara kang isi wangsalan) tiba keri.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar