Saridin

Ki Ageng Keringan sing duweni garwa jenenge Nyi Sujinah di karuniani bocah wadon kang dijenengi Branjung. Nalika umure Branjung ngancik remaja nanging durung duwe adhi, Ki Ageng Keringan kepengen nduwe anak lanang. Banjur Ki Ageng Keringan Tirakat supaya kekarepane di ijabah dening gusti Allah SWT.

Mlaku pirang-pirang wulan, ana ewahan saka sikape garwane. Nyi Sujinah kang biasane sumeh, riang lan semangat malih dadi garwa kang menengan, ra mbutohi, dingin, lan ngalamunan. Nalika Ki Ageng Keringan takon marang Nyi Sujinah kenapa sikape beda, ndadak Nyi Sujinah malah nangis sedadi-dadine. Nalika di dhedhes Ki Ageng Keringan Nyi Sujinah nembe gelem cerita bab mimpine kang di tekani wong lanang, awake gedhe dhuwur lan wis uwanen nanging isih tetep katon gagah lan ganteng, wong lanang kuwi mau menehi jambe sing isih utuh marang Nyi Sujinah.

Bolak-balik Nyi Sujinah muji-muji kebagusane wong lanang sing ana ing jero impene mbendina mau saengga gawe Ki Ageng Keringan krasa cemburu nanging mung di empet ing jero dhadha. Ki Ageng Keringan banjur milih sowan ana ing griyane Sunan Muria amarga dheweke ngrasa ora ahli babagan nyimpulke arti impen. Ndelalah sawise teka ing Panti Muria, Sunan Bonang lan Sunan Kalijaga uga ana ing kana mbahas strategi dakwah islam ing daerah Muria lan sekitare kalebu rencana mbangun masjid ana ing desa Keringan..

Sunan Muria nyambut tekane Ki Ageng Keringan kanthi semanak lan takon apa tujuane sowan ana ing Panti Muria. Ki Ageng Keringan nanggepi pitakon saking Sunan Muria, dheweke ngaturke salam kurmat marang waliyullah telu lan ngandarake maksud sowane ana ing Panti Muria.

 “ dados maksud sowan kula wonten ing Panti Muria punika satemene urusan piyambak”

“Ki Ageng” saute Sunan Kalijaga. “menawa ngono, apa aku lan rama Sunan Bonang kudu nyingkir sedela saka majelis iki?”  pitakone Sunan Kalijaga.

“demi rampung lan tuntase masalah kita sakulawarga, malah kawontenan Kanjeng Sunan kekalih sanget dipun betahaken miturut kula” tegese Ki Ageng Keringan.

Ki Ageng Keringan mandeg sadela, banjur nerusake cerita babagan impen sing di lakoni garwane Ki Ageng Keringan kanthi lengkap.

“bolak-balik Nyi Sujinah muja-muji kebagusane wong lanang tuwa uwanen, gedhe dhuwur ingkang dateng ing impene. Kula raos wajar minangka kula manungsa anggadhahi rasa cemburu ing manah sanubari kula. Mila, kula sowan dateng Panti Muria punika kanthi pangarep-arep pikantuk dalan saking Kanjeng Sunan babagan impen garwa kula punika.”

Naggepi panjaluke Ki Ageng Keringan kuwi, saka Sunan Muria lan Sunan Bonang mangsuli menawa, Insya Allah Ki Ageng sakulawarga bakal di paringi anugerah saking Illahi Robbi luwih saka apa kang di arepke. Nanging Sunan Kalijaga kanthi terus terang micara, menawa Nyi Sujinah arep nglairke putra.

Sewengi Ki Ageng Keringan nginep ing Panti Muria. Nalika Ki Ageng Keringan ninggalke Panti, Sunan Bonang, sunan Muria mbahas blakane Sunan Kalijaga  ngenani impene Nyi Sujinah.

“kecuali ndisiki karsane Gusti, mangka ora cilik kemungkinane menawa katerusterange kangmas Sahid kuwi bisa nimbulke masalah anyaring kulawarga Ki Ageng Keringan.” Ujare sunan Muria

“Ya maklum, ora kabeh wong bisa  nangkep keterangan sing samar-samarutawa ora jelas. Lan Allah Maha Ngerti niat apikku iku. Saengga yen kliru, mangka Allah bakal ngapurani dosaku”  ujare Sunan Kalijaga

Lanjute sunan Kalijaga: “nanging, wislah. Kabeh wis kedadeyan. Mula ayo padha tawakkal marang Gusti Allah. Tawakkal sajroning teges yakin lan percaya menawa apa-apa kang saking Allahpancen kanggo umate, mesthi bakal tutug padahal kabeh donya padha nentang. Sakwalike, sing ora dikanggoke, mesthi ora bakal tutug meski kabeh donya padha mbiyantu. Keyakinan ing arti tawakkal kuwingadohke kita saka rasa nyesel sing dawa utawa iri, dengki, sombong, lan dendam ing sajroning ati sanubari kita tumuju kabeneran kang hakiki.”

Sunan Bonang langsung medhot, “Jebeng Sahid lan Syahid Kusumastuti, takrasa masalahe wis cukup jelas. Ora perlu didawa-dawa meneh. Mula iku, apike di nteni wae apa sing bakal kedadeyan. Ngenani kuwatire Kaki Muria ngenani kemungkinan kedadeyan masalah anyaring kulawargane Ki Ageng Keringan, mula ing perjalanan balik saka Panti Muria iki, aku lan Jebeng Syahid bakal ngguangke wektu kanggo mampir ing omahe.”

Tekan latar ngarep omah sakwise sowan Sunan Muria, Ki Ageng Keringan dipapag Branjung kanthi bungah banget. Branjung ngomong manja marang bapake

“bapak, Branjung bakal nduwe adhi”

Ki ageng Keringan ora mudeng maksud omongane anake, bareng wis mlebu omah Ki Ageng weruh garwane lungguh ana dipan lagi nangis lan nutupi wetenge sing  katon gedhe nganggo kain. Ki Ageng Keringan takon kanthi sabar

“nyai, kenapa sliramu nangis? Apa sing wis kedadeyan?”

Nyai Sujinah ora njawab malah nangise tambah ndadi. Bareng didesek terus karo Ki Ageng Keringan, Nyai Sujinah njawab sesenggrugan

“menawa Ki Ageng maringi ngapura, mila mboten amargi kula sampun cidra kaliyan priya sanes. Nanging amargi garwa panjenengan niki boten saged nolak paringan saking Maha Ingkang Ghaib, ingkang maringi jabang bayi wonten ing kandungan kula. Punapa Ki Ageng percaya marang cariyos kula napa boten, sedaya kula wangsulaken dateng panjenengan. Kula pasrah marang napa kemawon ingkang bakal kedadeyan.” Jelase Nyai Sujinah.

Amarga nalika ditinggal mangkat ing Panti Muria durung ana tanda metenge Nyai Sujinah, mangka Ki Ageng Keringan ora langsung percaya karo pengakuane garwane. Apamaneh yen kelingan impene Nyai Sujinah bendina. Mangka rasa cemburu thukul sajroning ati Ki Ageng Keringan nanging tetep di empet lan lungguh ana sandinge Nyai Sujinah. Kanthi welas asih dielus rambute lan ora lali di critake pendapat saka waliyullah telu babagan arti impene garwane kuwi.

“mula Nyai ora usah nangis. Di nteni wae apa sing bakal kelakon” panglipure Ki Ageng Keringan

Sambunge Ki ageng, “awak dewe kuwi manungsa biasa. Kita kagolong titah (hamba Allah) sing ora bisa nolak kehendak sing Kuasa. Mula, luwih becik awak dewe bareng-bareng ngaturke syukur kehadirat Allah SWT amarga kabeh bentuk karunia saka sing wis lan bakal kita trima. Wis mesthi kanthi arepan muga kabeh apik, ora mung kanggo sakulawarga nanging uga kanggo kabeh umat Allah SWT.”

Wayah dina laire si jabang bayi saka wetenge Nyai Sujinah, Ki Ageng Keringan kelingan ajaran leluhure

“merga luwih nonton awake dewe minangka wektu dawa-ora nalika dihujat-mangka pribadi sing mateng ora perlu krasa kesinggung saka koreksi. Wonge di adohke saka rasa iri, dengki, dendam, sombong. Kanthi ngewenehake kabeh sing dialami mung marang Allah SWT, mangka wonge ora bakal keganggu saka rasa serakahe urip. Wong sing ngono kuwi ora pernah krasa kuciwa lan putus asa merga hampir kabeh ora pernah ngimpekke kemenangan. Sakmlakune karo kuwi mau wonge sadar, menawa sejarah kudu di rubah, mangka sing ngubah ora manungsa nanging Allah SWT.”

Kelingan ajaran kuwi, thukul rasa semangat Ki Ageng supaya narima apa sing bakal kedadeyan. Kanthi tabah Ki ageng ngenteni laire putrane lan donga nyuwun pitulungan  Gusti. Ora suwe, garwane nglairake bayi  lanang sing sehat lan bagus. Nalika iku uga, Sunan Bonang lan Sunan Kalijaga sowan mertamu lan melu seneng.

“seneng banget kita sakulawarga amarga Kanjeng Sunan kekalih sampun tumut mirsani kelahiran putra kula.” Tembunge Ki Ageng Keringan nyambut tamu kekalihe.

Nyambi nggendong bayine kuwi Ki Ageng Keringan ngucap: “Lan sampun dados pakurmatan kagem kita menawi Sunan kekalih purun maringi nama kagem putra kita niki.”

Saka Sunan Bonang maringi jeneng Syah Ridha lan Sunan Kalijaga maringi jeneng Syah Ridhin. Ki ageng Keringan mesem:

“saka paringan nama kangge putra kita, mila kita ngucapke matur nuwun marang Kanjeng Sunan kekalih, kekalih nama niku sae saengga gampang kagem kita milih. Nanging amargi nama kekalih punika botem gampil diucapaken lati tiyang jawi, mila nama Saridin diraos sampun cocog kagem putra kita.”

Nyi Sujinah sing wis krungu rerembugan awit mau, ujug-ujug tangi saka dipan lan ngadeg. Ngoyok bayine saka gendongane bapake banjur kanthi tresna asih diambungi bola-bali. Ora suwe Nyai Sujinah maringke bayi iku marang Sunan Kalijaga karo ngucap

“Kanjeng Sunan ingkang kula kurmati, kula titipaken putra kula dateng paduka kanthi arepan supados angsal bimbingan kados mesthinipun.”

Sakwise Saridin digendong Sunan Kalijaga, Nyai Sujinah ngrangkul garwane. Sirahe krasa mumet, wetenge munjuk kudu mutah, panyawange blawur. Ora suwe banjur ninggal. Ki Ageng Keringan lan Sunan kalih padha kaget banjur ngucap

“Innalillahi wa inna illaihi roji’un”.

Sunan Bonang micara:

“untung ora mungkin digayuh, rugi ora bisa ditolak! Ya iku sing kedadeyan nalika kodrat Gusti Allah lumaku kanggo hambane. Saiki Nyai Sujinah wis ora ana ninggalke kita kabeh selawase. Tugase dadi khalifatullah ing donya wis kalaksanan kanthi becik. Mula ayo do ngalekake kabeh khilaf kanthi iringan donga mugi Allah SWT ngapurani kabeh dosa sarta narima arwahipun, urip tentrem lan damai ing panggaonane saiki. Kanggo ngenang jasa-jasa almarhumah, kita kenang nganggo jeneng Dewi Samaran.”

Sunan Bonang marang Sunan Kalijaga:

“kanggo awakmu Jebeng Sahid! Kenapa menjelang wafate, Nyai Sujinah nyerahke jabang bayine marang sliramu, mesthi ora tanpa maksud. Maksud kuwi kasingkap nalika almarhumah arep wafat. Karepku, sliramu ora nghelehke amanah kuwi. ”

Krungu pesene Suanan Bonang mau, nyambi maringke Saridin ana gendongane Ki Ageng, Sunan Kalijaga ngucap:

“Insya Allah Bapa. Mugi-mugi Allah SWT ngimpahaken sedaya bentuk kanikmatan donya-akhirat dumateng kita sedaya.”

Sakwise upacara rampung, Sunan Bonang lan Sunan Kalijaga pamit marang Ki Ageng supaya bali menyang papane dhewe-dhewe.

Saktinggale Nyai Sujinah sing duwe gelar Dewi Samaran kuwi, Ki Ageng Keringan kudu ngurusi lan nggedhekake Saridin dewe. Untung Barnjung wis remaja, saengga bisa ngewangi tugase bapake sing wis tuwa. Nalika Saridin wis awit gedhe, mangka KiAgeng Keringan ngirimke Saridin supaya merguru marang Sunan Bonang lan Sunan Kalijaga. Branjung nikah ambi Parwirayuda. Yakuwi abdi dalem Tumenggung Niti Kusuma saka Mataram sing nilep barang kang kudune di terke kanggo putra tuane saengga dadi buronan. Keplayon mrana-mrene nganti barang tilepane mau entek dadi awake kuru banget lan reged. Nalika ing desa Keringan, Prawirayuda di trima Ki Ageng Keringan kanthi tangan kabuka lan ora kabotan apa maneh dheweke ngerti yen anake Branjungn duwe ati marang Prawirayuda. Pungkasane Prawirayuda lan Branjung didaupake Ki Ageng Keringan.

Ora suwe Prawirayuda lan Branjung dhaup, Ki Ageng Keringan ninggal lan Prawirayuda kelangan sosok panggonan kanggo golek pitulungan, mula prawirayuda njaluk garwane supaya ngadol omah lan lemah tinggalane almarhum bapake ana Keringan lan pindah ing Miyono. Sakwise pindah, Prawirayuda cerita sakbenere marang garwane yen dheweke iki dadi buronan Kasultanan Mataram. Prawirayuda pesen marang garwane

“mula Mbokne,wiwit saiki aja kowe ngundang jenengju Prawirayuda nanging nganggo jenengmu Branjung.”

Nalika urip awor ipe lan mbakyune ana Miyono, Saridin kenalan karo Sarini anak siji-sijine Ki Truna Upet lan dadine wong loro mau daup. Saka daupe mau, Saridin duwe anak lanang jenenge Momok. Nanging uripe Saridin ora kaya uripe mbakyune sing urip kacukupan saka warisane bapake, Ki Ageng Keringan. Uripe Saridin pas-pasan saka warisane maratuwane Ki Truna Upet mula wajar yen Saridin njaluk bageyan warisan saka almarhum bapake. Nanging amarga ipene serakah, banjur ora gelem mbagi bageyan warisane amarga dirasa sing wis berjasa ngembangke usahane almarhum Ki Ageng Keringan kuwi Branjung. Saridin njaluk bageyan asil duren sing urip ing buri omah warisan sing dipanggoni mbakyu mbi Prawirayuda, nanging ipene sing tamak, pelit, medit, lan ngrasa berjasa ngrasa wegah-wegahan nuruti panjaluke Saridin. Kuwi katon saka sikape nalika netepake perjanjen bagi asil duren sing dituntut Saridin. Saka kalicikane ngrebut warisan kuwi mau,mangka Prawirayuda alias Ki Branjung mati tanpa sengaja ing tangane Saridin.

Akibat matine Ki Branjung iku, Ki Tondonegara sing dadi panguwasa Kadipaten Pati ngukum Saridin ukuman kurungan. Nanging Adipati Tondonegara ora ngomong langsung yen Saridin kuwi bakal di kunjara nanging diapusi:

“ana ing omah gedhe iku kowe bakal diwenehi mangan lan ngombe sakcukupe.yen kowe bisa, mangka kowe oleh balik tilik anak bojonem. Apa kowe gelem Saridin?” ngendikane Adipati Tondonegara marang Saridin.

“Injih tuan Adipati kula purun”

Saridin ora ngerti nek wonge kuwi dibodhoni karu panguwasa Kadipaten Pati. Lan dheweke lagi sadar yen dibodhoni Adipati Tondonegara nalika wonge dilebokake ana pakunjaran.

Saridin kuwi putra Ki Ageng Keringan. Barang sing ghaib wis mbarengi laire biyen. Saka bapake, Saridin oleh ajaran leluhur sing mathok ing urip madya, ora ngangsa, ora ngaya. Saliyane iku supaya ngadohi sikap aja dumeh, ora kagetan, ora gumunan, ora melik nggendhong lali, tansah eling lan waspadha.

Mung sedela Saridin sempet dadi anak didike Sunan Bonang. Ing lelaku tumuju gegayuhan, mangka Saridin ana sajroning ayang-ayang kearifane Sunan Kalijaga. Lan Gusti Allah uga maringi pira-pira kaluwihan marang Saridin minangka sangu sajroning ngarungi samudra urip ing donya.

Saridin banget percaya marang anane Kang Maha Ghaib. Sapangertene, Gusti kuwi Wujud Tunggal Maha Kuwasa kang merga kuwasa-Ne mangka dadi bumi lan langit.

Lan keyakinane Saridin, Gusti ora bisa diweruhi, ora bisa dicekel, ora bisa digrayang. Manungsa ngenal Gusti saka firman-firman Gusti singg dicekel tiyang-tiyang piliyan utawa utusan Gusti sing disebut Nabi, Rasul, Resi, utawa apa wae sebutane. Firman mau kasusun ing kitab-kitab suci. Lan saka maca kitab suci iku, manungsa dadi ngerti ajaran Gusti ngenani wajib, ora wajib, lan larangan kanggo manungsa.

Kanggo Saridin, Gusti Allah SWT ingkang Maha Esa iku ora ana cacahe, ora dibagi, ora nyekutu. Kekuasaan utawa kodrat Allah sipate tetep, ora rubah-rubah, ora pindah-pindah. Kekuwasaan Allah ora disebabke saka musyawarah  manungsa lan ora nyandar marang kekuwatan utawa kelengkapan apa wae uga. Gusti Allah nglakoni saka karepe dhewe, lan ora ngarep pambenere saka sapa wae.

Isih ing pangertene Saridin, kekuwasaan utawa kodrat Gusti iku ora ketahan saka apa wae. Gusti berlaku marang wong sing percaya lan ora percaya, saka wong sing tundhuk, takluk, pasrah, ora ingkar, uga sing mbangkang. Lan saben wong sing nganggo pikirane kanthi merhateke kabeh kedadeyan saka dheweke dewe, mesti weruh lan ngakoni kenyataan kuwi.

Saka keyakinan wujud,  kekuwasaan, sarta kodrat Allah kuwi, saka pandangane Saridin, Allah SWT-Tuhan Maha Esa yakuwi Sangkan Paraning Dumad. Wujud utawa kekuwasaan Gusti ora bisa ditamsil (ibarat) alias tan kena  kinaya apa.  Lan saka kerja sing temen dibarengi donga nyuwun pitulungan Gusti Allah, mangka insyaallah, manungsa bakal oleh apa sing dikarepake.

Ing tengah-tengah keyakinan kuwi mau, Saridin sing cerdas, weruh dalan cilik kelemahan nalika mutuske ukuman kunjara marang dheweke. Kelemahan ikuyakuwi pernyataan Adipati Tondonegara sing intine “wonge oleh balik yen bisa”.  Mula, Saridin nyuwun kehadirat Gusti Allah SWT supaya piwenehi kesempatan supaya bisa metu saka kunjara supaya bisa  niliki kahanan anak-bojone.

Amarga ing peristiwa patine Ki Branjung kuwi sabenere Saridin ana ing pihak sing diperlakoke ora adil, mangka Gusti Ingkang Maha Adil ngijabahi panjaluke. Saengga ing wengi iku uga wonge bisa metu saka kunjara lan balik menyang Miyono kanggo niliki Sarini-bojone lan Momok-anake sing isih bayi.

Lakune Saridin iku mau konangan Petinggi Miyono sing nduwe maksud arep nggandhoki Sarini. Banjur Petinggi Miyono matur marang Adipati Tondonegara nganani Saridin sing kabur saka kunjara. Maune Adipati Tondonegara ora percaya amarga nalika ditiliki ing kunjara, Saridin ana ing jerone. Banjur nalika ditakoni

“Apa bener kowe bali menyang omahmu saben bengi Saridin?”

“Injih, kula saben wengi wangsul dateng griya kula” jawabe Saridin jujur.

“Hla kok kowe wani meneng-meneng balik menyang omah sing ngakon sapa Sardin?” pitakone Adipati Tondonegara kanthi nada  nesu.

“Kala wingi panjenengan ngendikan kula angsal wangsul yen bisa, nyatane kula bisa njih wangsul Tuan” semaure Saridin.

Meski nalika diusut, Saridin ngomong jujur lan ngakoni perbuatane, nanging Adipati Tondonegara tetep nganggep Saridin kuwi wong sing mbebayani. Mula iku, Saridin diganjar ukuman gantung.

Nanging amarga anugerah Allah SWT sing ana ing awake, Saridin bisa lolos saka ukuman gantung kuwi nanging Saridin urip dadi buronan.

Saridin keplayon nganti ketemu Sunan Kalijaga. Sunan Kalijaga ngelingke supaya aja sembarangan nganggo kaluwihan sing diduweni iku. Banjur Saridin dikon nyekar ing makame ibune ana Keringan. Pirang-pirang wengi Saridin nyepi ana makam Nyi Sujinah. Saridin ngipi diparani ibune lan dheweke dikon merguru marang Sunan Kudus. Saran saka ibune mau ditandangi lan Saridin urip ing Panti Kudus.

Sawijining dina Saridin kepengin mangan lawuhe iwak banjur dheweke nguras parit pambuwangan banyu wudhu sing banyune ora sepira akehe. Nalika kanca-kancane santri ngerti apa kang di lakoni  Saridin, mangka kanca-kancane nganggep Saridin kuwi wis edan. Nanging kabeh padha kaget nalika ngertisaka njero parit sing banyune ora sepiraa akehe mau Saridin isa entok  pira-pira iwak seger. Lan nalika ditawani supaya bareng-bareng mangan, kabeh malah padha mlayu lan nglapurke polahe Saridin marang Sunan Kudus. Sunan Kudus ngundang Saridin lan takok:

“Saridin, apa sing wis mbok lakoni?”

 Saridin njawab:

“nembe rampung nguras parit pambuwangan banyu wudhu Kanjeng Sunan, Alhamdulillah angsal iwak seger. Lumayan saged kangge lawuh.”

Krungu penjelasane Saridin, Sunan Kudus mesem sarta ndudingi wit kelapa sing kebak wohe lan pitakon;

“Saridin, apa banyu sing an njero kelapa iku uga diuripi iwak?”

“upami Allah ngeparengake, mangka toya ingkang wonten ing kelapa punika ingging wonten iwake.” Wangsulane Saridin.

Sunan Kudus banjur mrentah salah siji muride njupuk kelapa siji banjur di buka. Ing jero kelapa mau ana iwak bethik loro. Kuwatir menawa budaya mamerke kabeh bentuk anugerah Gusti Allah kuwi bisa ngancem eksistensi Panti Kudus minangka salah sawijining papan pusat dakwah Islamiyah, Sunan Kudus mrentah Saridin ninggalke wilayah Kudus, kaping pindhone Saridin urip dadi buronan.

Nalika atine Saridin sedih banget amarga banget kangene marang anak lan bojone. Bola-bali Saridin ngundang Momok lan Saringi ambi nangis. Ndadak sunan Kalijaga wis ngadeg ana ngarepane Saridin.

“Saridin, apa sing mbuk lakoni ning kene?” pitakone Sunan Kalijaga

“Syeh Malaya, guru sejatine kula. Tanpa panjelasan apa kemawon kula percaya menawi Kanjeng Sunan sampun ngertos napa ingkang wonten ing jroning manah kula.”

Krungu ucapane saridin, Sunan Kalijaga mesem banjur ngendika;

“Saridin, yen Allah ngeparengake, mangka ora angel kanggoku mangerteni apa sing ana jroning atimu. Nanging, kaya sing wis tau dakomongke marang kowe, budaya ndisiki apa kang bakal kedadeyan kanthi maksud mamerke kabeh bentuk karunia Allah kuwi lelakon kang ora becik. Lan yen kowe kagolong sosok umat Allah sing nalika njawab tantangan jaman njunjung dhuwur mawas dhiri utawa hamulat sarira hang rasa wani, mangka mesthi sadar menawa nasib elek sing koktrima iki awal saka sikap rumangsa bisa, ora bisa rumangsa saraya ninggalke sikap empan-papan-duga-prayoga sajroning urip bermasuarakat. Tegese,merga nduwe kaluwihan, mangka kowe ngrasa berhak supaya ngerdilke karunia Allah sing akeb banget marang sapada manungsa. Nanging wislah! Sing wis ben wis, apa sing kelakon mengko, sesuk, ingine utawa sok mben, namung Gusti Allah kang Maha Ngerti. Kairing karo lakon mau, kita sadari welas asih Gusti ora kanggo manungsa sing pasrah lan lungguh mangku tangan, nanging kanggo umat kang nguber kapinginan utawa  pepinginan dewe sarta ndonga nyuwun pitulungan Gusti. Saridin, ngertenana yen kabegjan kang katampa utawa kabuntungan kang diujike marang kita, ora amarga ala lan becike wong liya nanging asil saka kelakuane awak dewe. Mula iku, utamakke mawas diri saben nyikapi sekabehane. Ngadoh saka budaya nyalahke utawa nggantungke awak marang liyan. Muung karo iku, mangka kowe bisa nemoke jawaban saka nasib ala kang ngrudug nganti saiki.”

“Saridin, gegayuhanmu supaya bisa bali menyang miyono guna nikmati sisa urip ing donya kang fana bareng anak-bojomu, pancen banget mulia. Mula aku percaya Allah baka bakal njangkung kowe; Allah bakal nulung. Wis mesthi sakdawane kowe sabar lan tawakal sarta ngadoh saka syirik, munafik, iri, dengki, dendam, sombong. Lan amarga wis nglakoni akibate, mangka mareni kulinan pamer kaluwihan kang kanthil ana awakmu. Manfaatke kanggo nulungi wong kang kafitnah, kaaniaya utawa katindhes, mangka insyaAllah, Gusti bakal nuntun kowe ning dalan kang lurus.”

Sunan Kalijaga ngeweni selembar Destar Wulung marang Saridin lan nglanjutke petuahe.

“Saridin, barang iki ora ana artine apa-apa. Yen barang iki dakwehke kowe, kuwi tanda rasa tresnaku marang kowe. Yen nalika ing perjuangan uripmu tumuju kegayuh gegayuhanmu jebul barang iki migunani,, mangka kabeh kuwi mau amarga Allah. Lan cekel karuniane sarta donga kang didasari nyawijine cipta-rasa-karsa.”

Bubar kuwi Sunan Kalijaga ninggalke Saridin. Lan Saridin nyathet 4 nasehat sing penting. Sepisan, Allah SWT, insyaallah bakal terus njaga, nnglindungi, nulung utawa njangkung awake. Mula saksuwene lelaku tumuju kaberhasilan gegayuhane, Saridin nyamar nganggo jeneng Jangkung.

Kapindho,kanggo ncegah kbeh bentuk fitnah utawa rasa iri lan dengki marang awake, mangka wonge di penging pamer anugrah kaluwihan kang kanthil ana awake.

Katelu, sasuwene lumaku tumuju kaberhasilan gegayuhan, Saridin wajib mbela wong kang kaaniaya, kaftnah, sarta kang katindhes tanpa pamrih.

Kaping papat, Allah bakal ngijabahi donga lan panjalukane yen didasari nyawijine cipta-rasa-karsa.

Kanthi sangu nasihat saka guru sejatine mau, mangka nganggo jeneng Jangkung Saridin mlaku nuruti pesisir lor pulau Jawa tumuju kulon. Nalika tekan Cirebon, wilayah Kasultanan Cirebon musime pageblug utawa wabah penyakit. Ing tengah-tangah kuwi mau, Secanegara Patih Cirebon wis impen ditekani Sunan Kalijaga sing njaluk dheweke mlaku-mlaku ing pesisir Cirebon. Nalika nuruti impen mau, mangka dheweke papasan karo Jangkung.

Secanegara kasengsem marang saridin alias Jangkung amarga model panganggone sing khas lan sarwa ireng. Logat basane tur beda karo masyarakat Cirebon umume. Ing rembugan karo Patih Cirebon mau, Jangkung banjur nggoleki masalah kang lagi ana ing Jangkung nggoleki perkara kang ana ing Kasultanan Cirebon saka omong-omongane  karo Patih Cirebon. Jangkung micara:

“Paduka Patih ingkang kula hormati, sakderengipun lan saksampunipun kula nyuwun pangapunten amargi kewantunan kula. Miturut petunjuk ingkang kula  tampi, wabah penyakit ingkang dipun raosaken warga Cirebon punika mboten uwal saking ulah kerabat Kasultanan ingkang sesarengan kaliyan satunggaling dukun santet namanipun Lolope ingkang wonten ing Gunung Cemere. Tiyangipun pengen ngrebut tahta Kasultanan.”

Krungu katrangane Jangkung, Patih Secanegara kelingan karo Pangerang Elang Mahmud adik Sultan sing keri-keri iki ngilang kaya di tilep bumi. Langsung takon:

“Kaki Jangkung, apa ana dalan kanggo ngrampungi iki?”

“Insyaallah, Paduka” jawabe Jangkung.

Jangkung dijak ngadhep Sultan Batangaji  ing Istana Kasultanan Cirebon. Sakwise ngadhep lan rampung ngrungokake laporan Patihe, banjur Sultan Batangaji takon marang Jangkung:

“Ki Sanak, katrangan Patih Secanegara ngenani kemelut kang kedadeyan ing Cirebon sakniki, cukup jelas. Nanging ngono, aku pengen ngerti sapa sabenere sliramu niki?”

“Paduka Sultan ingkang kula hormati, kados ingkang sampun kula blakakaken marang Paduka Patih, nama kula Jangkung. Kula boten langkung saking rakyat jelata. Kula dumugi Cirebon niki namung lelampahan guna mujudaken gegayuhan ingkang sanget pribadi miturut petunjuk Sunan Kalijaga, guru kula. Nyuwun pangapunten, Paduka. Langkung saking niku kula boten saged nyariosaken jatidhiri kula” wangsulane Jangkung

“menapa panjenengan pengen mbiyantu nrampungi wabah kang ana ing Cirebon niki?” pitakone Sultan

“amargi nurut guru kula, nyawiji marang sinten kemawon ingkang kaaniaya punika salah satunggaling kuwajiban urip wonten lelampahan kula. Punika nggih menawi kawontenan kula panci dibetahaken,” wangsulane Jangkung

Sultan pitakon: “apa hadiah kang sing mbok karepake yen usahamu ngrampungi perkara kang kedadeyan ing Cirebon iki kasil?”

“Nyuwun pangapunten, Paduka. Menawi kula saged ngrampungi kemelut ingkang wonten ing Cirebon niki, punika amarga Allah. Mila, tabu kanggge kula narima hadiah utawi peparingan arupa napa kemawon,” wangsulane Jangkung.

Sabare rembugan kuwi, Jangkung lan Patih Secanegara golek panggonanne Pangeran Mahmud lan Dahnyang Lolope. Jangkung lan Patih Secanegara kasil mateni Pangeran Manhmud lan Dahnyang Lolope. Bebarengan patine Dahnya Lolope, mangka wabah kang ana ing Kasultanan Cirebon ilang. Amarga kasil kuwi mau, mangka Jangkung diolehke manggon ing istana Cirebon saksenenge atine. Saksuwene iku, Jangkung dijamu kanthi terhormat ana kono. Wektu kanag lodhang dikanggokke dzikir lan donga, nyuwun marang Gusti Allah SWT supaya bisa balik menyang Miyono. Ing tengah-tangah iku, kasektene ngelangake ilmu-ilmu hitam Dahnyang Lolope wis dadi omongane masyarakat Cirebon.

Minangka kutha pelabuhan, Cirebon ora mung panggon lalu lintas pelayaran antar pulau, nanging uga salah sijine pusat urip lan berkembange informasi. Mula, kasektene Jangkung nalika nylametake tahta Kasultanan Cirebonsaka polahe Pangeran Mahmud lan Dahnyang Lolope ora mung ning Cirebon, nanging uga krungu nganti tekan ing wilayang liya, termasuk Palembang.

Nalika iku, Kasultanan Palembang lagi geger amerga polahe Pangeran Sanggar Singgih sing bekerja sama karo perompak lan brandal wis njupuk tahta Kasultanan kanthi ora sah. Mula iku, nalika Jangkung tenar nalika nylametake tahta Kasultanan Cirebon nganti krungu Sutan Sahari, mangka Patih Kasultanan Palembang iku lunga ing Cirebon njaluk pitulungane.

Patih Cirebon nemoni Jangkung lan diboyong ing Palembang. Tekan Palembang, Sutan Sahari lan Jangkung ngatur strategi kanggo nylametake tahta Kasultanan Palembang saka olahe Pangeran Sanggar Singgih sing kerja sama ambi bojo nom sultan, wis mateni Sultan Datuk Iskandar, sarta njupuk alih kakuasaan. Lan berkat rahmat Allah SWT lewat anugerah kasakte sing di paringake marang Jangkung, mangka Sang Pangeran lan bojo nom mati kepaten. Banjur Pangeran Alamsyah, putra almarhum Sultan Datuk Iskandar, selaku putra mahkota kasil nglungguhi jabatanSultan Palembang. Jangkung dikeparengake mapan ing Palembang nganti sepira suwene. Lan kaya ing Cirebon, mangka wektu lodhange diisi dzikir lan donga nyuwun pitunjuk Allah tumuju gegayuhane balik menyang Miyono.

Pada karo Cirebon, Palembang uga kaagolong kutha pelabuhan sing dadi salah siji pusat tumbuh kembang informasi. Mula, katenaran Saridin bergelar Jangkung minangka penyelamat tahta Kasultanan Cirebon utawa Palembang, keprungu nganti Kasultanan Rum.

Kasultanan Rum ana iing Abukorim. Nalika iku Sultan Rum lagi digoyang Patih petihe sing jenenge Johanspre. Mula iku, Sultan Abukorim mangkat menyang Palembang nyuwun pambiyantu Jangkung.

Nalika ketemu, Sultan Abukorim ndang cepet ngomong maksud tekane kuwi. Jangkung nyambut kanthi apik lan mangkat menyang Rum. Nalika Jangkung lan Sultan Abukorim tekan pendapa Kasultanan Rum, ndelalah Patih Johanspre sing wis ngangkat awake dadi Sultan Rum lagi nggelar sidang bareng pengikute. Kabeh pada mbahas kabeh kemungkinan ngenani balike Sultan Abukorim.

Ora dinyana, Sultan Abukorim dikancani Jangkung ndadak mlebu ruang sidang. Banjur kanthi suwara lantang Abukorim ngomong marang Johanspre menawa wonge lila nyerahke jabatane, yen kemampuan mantan patihe kuwi bisa ngalahke kasaktenne Jangkung.

Jangkung diserang banjur nglawan lan nganti bisa ngalahake Patih Johanspre. Kasile Jangkung nylametake tahta Kasultanan Rum saka polah makar wis nyebabke Jangkung oleh panggonan terhormat ing lingkungan istana Kasultanan Rum.

Pirang-pirang tahun suwene mapan ing negara asing iku,Saridin alias Jangkung ora mandeg-mandeg ndzikir lan donga nyuwun pitulungan Allah supaya bisa balik menyang Miyono. Saliyane kuwi, Jangkung uga usaha njeroni pengetahuan sajroning ajaran Islam nganti oleh gelar Syeh.

Nalika wis oleh  gelar Syeh lan mapan ing papan terhormat ing Kasultanan Rum, nanging pepingine Jangkung supaya mulih menyang Miyono ora tau nglorkro. Mula, Jangkung nyuwun marang Sultan Abukorim supaya balik menyang Tanh Jawa.

Nalika iku, Kasultanan Mataram lagi dilanda wabah penyakit utawa pageblug. Pageblug iku ora mung nyerang rakyat jelata nanging uga mbakyu Sultan Agung sing jenenge Retno Jinoli. Saliyane kuwi, wabah mau uga wis mangan kerabat keraton. Nalika iku, Sultan krungu kaluwihane Jangkung nylametake Kasultanan Cirebon saka polahe Pangeran Elang Mahmud sing kerja sama ambi Dahnyang Lolope.mula iku, Sultan mrentahake Patih Nerangkusumo supaya nggolek jangkung ing Cirebon.

Ndelalah nalika balik menyang Tanah Jawa, Syeh Jangkung mudun ing Cirebon. Ing kono Syeh Jangkung ketemu Nerangkusumo. Syeh Jangkung dijak mangkat ngadhep Sultan Agung. Sultan Agung nyuwun supaya Syeh Jangkung gelem ngilangi wabah kang ana ing Kasultanan Mataram. Syeh Jangkung bisa ngilangi pageblug kang ana ing Kasultanan Mataram kang di rekadaya lelembut sing aran Jim Kolowindu lan Kolomamang, penunggu Alas Roban. Mula  iku, Syeh Jangkung oleh pakurmatan supaya mapan ing lingkungan istana Kasultanan Mataram.

Banjur Sultan Agung nduwe karepan supaya ngangkat Syeh Jangkung supaya dadi kerabat keraton. Ing tengah-tengah iku mau, Retno Jinoli kang wis kagolong perawan kaseb ora kabotan yen dijodohke karo Syeh Jangkung. Mula Sultan Agung njaluk Syeh Jangkung supaya ngadhep.

Nalika Syeh Jangkung ngadhep, Sultan Agung ngomong:

“Ki Sanak, jasamu marang Keraton ora mung cilik, nanging nganti iki aku durung ngerti sabenere sliramu. Mula apa Ki Sanak bisa cerita?”

Krungu pitakon kuwi, Syeh Jangkung eling yen Kadipeten Pati ana ing ngisor pimpinane Kasultanan Mataram. Kairing kuwi mau, metu kekarepan supaya oleh dalan saka usahane supaya bisa bali menyang Miyono. Mula, Syeh Jangkung tanpa ragu cerita kabeh peristiwa kang sing dilakoni. Saliyane iku, sejumlah nasihat kang diparingke Sunan Kalijaga marang dheweke lengkap lelakon sing wis dilakoni minangka persyaratan supaya bisa balik mengang Miyono supaya bisa urip bebarengan anak bojo kanthi aman, damai, lan tentrem.

“saeling kula, sampun welasan tahun kula ngulandara. Nanging ngantos saniki dereng wonten tanda-tanda supaya bisa njangkepi gegayuhan kula niku.” Ngono kuwi Saridin alias Syeh Jangkung nguwisi pengakuane marang Sultan Agung.

Sawise ngrungokake rentetan pengakuan Syeh Jangkung, Sultan Agung manthuk-manthuk ambi mesem.  Banjur ngomong:

“dadi, jeneng asli Ki Sanak, Saridin?”

“Leres Sinuwun,” jawab Syeh Jangkung cekak.

“Ki Sanak bener-bener pengen balik menyang Miyono?” pitakone Sultan Agung

“injih Sinuwun,” jawab Syeh Jangkung

“Oleh aku ngrewangi ngrampungi masalahmu iku?” pitakone Sultan Agung

“njih temtu kemawon kanthi seneng manah kula, Sinuwun” jawab Syeh Jangkung

Persis kaya sing dipikir, mangka Sultan Agung nerangke menawa Kadipaten Pati kuwi uga wilayah Kasultanan Mataram.

“mula iku, kanggo ngrampungi masalah kang Ki Sanak adepi, aku bakal ngirim surat marang Adipati Tandanegara. Surat iku bakal diparingke pribadi saking Mbak ayu Retno Jinoli. Lan kanggo perlu iku kakang Syeh Jangkung purun supaya krama kaliyan mbak ayu kula niku.”

Krungu tawaran Sultan Agung sing kanthi ndadak ngundang “kakang”, mangka Syeh Jangkung kaget banjur takon marang Sultan Agung:

“Ampun Sinuwun. Kula namung Rakyat Jelata. Dospundi kula saged dhaup kaliyan mbak ayu Paduka?”

“Kakang Syeh Jangkung” sabda Sultan Agung kanthi mesem

“Kakang temtu ngertos menawi pandangan Allah, ingkang mbedakaken manungsasetunggal kaliyan  manungsa sanes  punika tingkat ketakwaan, boten suku bangsa, bandha donya, pangkat, derajat, utawi status sosial. Mula, boten wonten alesan kangge kakang nolak tawaran kula”

“sinuwun, kula paham bab punika. Nanging kula sampun gadhah putra lan garwa. Mula, dospundi kula saged dhaup kaliyan Kanjeng Ratu Retno Jinoli” jawab Syeh Jangkung.banjur mbacutake:

“menawi kula narima tawaran Paduka, napa Kanjeng Ratu Retno Jinoli saged nampi kula dados garwanipun?”

“Kita seiman kakang. Kita sami-sami beragama Islam. Guna nyametake umat manungsa saking nepsu Zina, mangka ajaran Islam ngeparengaken tiyang jaler nikah kaliyan langkung setunggal putri. Mila, sasuwene  ing wektu kang padha  boten nikah kaliyan langkung sekawan wanita sarta mampu adil lahir-batin, mangka nikah malih saged kita kalsanakaken” papar Sultan Agung

“anane wonten gagasan nikah punika ingkang kula usulake amargi surungan karep supaya tambah raket tali pasaduluran kita. Lan Mbak ayu Retno Jinoli sampun siap narima kakang dados garwanipun” mengkono ucape Sultan Agung.

Krungu penjelasane Sultan Agung, Saridin alias Syeh Jangkung krasa diadhepi rong pilihan. Ing sisih siji, Syeh Jangkung mbayangke kepiye murkane Sarini-garwa sing ditinggal pirang-pirang tahun nalika ngerti dheweke nikah meneh. Sisih liyane, Syeh Jangkung nyadari anane Retno Jinoli ana sisihe banget dibutuhke minangka perantara upayane supaya bisa bali menyang Miyono guna urip bebarengan anak-bojone kanthi aman, nyaman, tentrem, lan damai.

Bareng dipikir-pikir, Syeh Jangkung ngomong:

“Kanjeng Sultan ingkang kula hormati, dhateng pakurmatan ingkang Paduka paringaken dumateng kula, pramila kula ngaturaken matur nuwun. Mugi kapurunanipun Kanjeng Ratu Retno Jinoli dados garwa kula niku disarengi kesadaran menawi kula sampun gadhah garwa lan putra setunggal. Mila, purun boten purun Kanjeng Ratu Retno Jinoli kedah siap supados mapan dados garwa enem.”

Krungu keterusterangane Syeh Jangkung, Sultan Agung mesem. Banjur ngomong:

“Kakang Syeh Jangkung! Kakang kagolong manungsa piliyan. Kakang sampun kasil nylametake Kasultanan Corebon, Palembang, lan Rum  saking tindak makar. Kakang ugi  kasil nylametake rakyat Mataram saking  jahate jin-setan Alas Roban. Mula, kula percaya menawi kakang Syeh Jangkung bakal mampu ngrampungi urusan kulawarga kakang.”

Syeh Jangkung trima nikah kaliyan Retno Jinoli, dadi kakange Sultan Agung Mataram banjur mapan ana lingkungan istana Mataram pirang-pirang wektu. Lan amarga surat saking Sultan Agung marang Adipati Tandanegara sing diparingke pribadi Retno Jinoli, mangka Syeh Jangkung bisa ngayuh gegayuhane balik menyang Miyono supaya urip seneng bareng keluargane. Apameneh sakwise Sarini-bojone ngerteni anane Retno Jinoli ing sisihe bojone kuwi.

Nanging kasenengane kulawarga Saridin alias Syeh Jangkung ora suwe. Amarga Momok anak siji-sijine saka nikahe karo Sarini mati sakdurunge nikah. Dene saka nikahe karo Retno Jinoli, ora dikaruniai anak blas. Mangka kanthi maksud supaya nglairake keturunan sing neruske lelaku bojone, kaloro bojone iku ora kabotan yen Syeh Jangkung nikah meneh.

Mula saka iku, nalika napak tilas saka lelakune dolan ing Cirebon, Syeh Jangkung banjur nikah karo Rukayati, putri Sultan Cirebon. Lan dolane ing Palembang, mbukak dalan kanggo nikahe Syeh Jangkung karo Rubiyatun, Putri Sutan Sahari, Patih Kasultanan Palembang. Amarga jasa-jasane marang Kasultanan Mataram, mangka Syeh Jangkung ora mung diangkat dadi kerabat Keraton, nanging uga oleh lemah ganjaran dijenengi Landoh.

Minangka upaya melu nyebarke agama Islam, mangka ing Landoh Saridin ngedegke Padepokan. Syeh Jangkung urip dadi petani bareng karo kulawargane kanthi aman, tentrem, damai. Lan ing Landoh uga, pungkasane Syeh Jangkung wafat lan dimakamke.

Kebo Dungkul Landoh       

Sasuwene Saridin ngulandara, Sarini lan Momok ditinggal saomah karo Nyi Branjung sing wis dadi randa. Kanggo Saridin, tujuan lelakune sing pirang-pirang tahun yaiku bisa balik menyang Miyono supaya urip bareng anak-bojone Momok-Sarini kanthi aman, damai lan tentrem. Mula, nalika tekan omah ora ketemu Momok, mangka Saridin nakoke wonge. Saka Sarini, Saridin alias Syeh Jangkung dadi ngerti yen Momok wis kerja ing desa Pesanggrahan, ing omahe Ki diposumo. Mula iku ndang gage Saridin nyusul Momok.

Wis pirang-pirang tahun suwene Ki Diposumo urip nduda. Awit ditinggal mati bojone, wonge urip bareng Marsih, anak tunggal sing ngancik remaja putri. Ing kene Momok kerja dadi pangon utawa angon kebo. Merga Marsih ketok nduwe ati ambi Momok, mangka sasuwene Momok mapan ana omahe Ki Diposumo, Momok dianggep kaya dulur dewe.

Amarga awit bayi durung tau weruh utawa kenal bapake, mangka nalika Syeh Jangkung ngenalke awake, Momok katon ragu. Nanging Ki Diposumo sing tau krungu kasuse Saridin, ndang cepet nengahi kalorone. Ki Diposumo lan Syeh Jangkung banjur dadi kekancan. Kango kaperluane iku mau, Ki Diposumo sing sugih banget banjur ngeweni Kebo lanang 1 sing gedhe marang syeh Jangkung.

Sungu kebo mau dawa, mengisor maju. Mula Syeh Jangkung nyebut iku Kebo Dungkul Landoh. Nuruti wasiate Syeh Jangkung, mangka kebo iku disembelih pas telung dina matine. Nangin         g nalika kebo iku disembelih ora ana alat sing bisa ngiris kulite. Lagi nalika Nyi Branjung ngewehke pusaka tinggalane Ki Ageng Keringan, mangka kebo iku isa dikethok. Pusaka iku mau biasa dikenal nganggo sebutan Breganjing ana uga sing nyebute Kiai Jangkung.

Sejumlah petilasan peninggalan wis ngeweni tanda lakune urip Syeh Jangkung. Contohe ing Kabupaten Pati, metu desa Semampir lan Dukuh Ngeluk sing ana ing kutha Pati. Uga Desa Kosekan, Kecamatan  Gabus, Desa Durensawit, uga Kecamatan Kayen. Ing wilayah Kabupaten Kudus ana Desa Tunggulangin. Lan ing wilayah Kabupaten Demak ana Desa Buyaran.

Saliyane kuwi, Saridin uga nandani pangonan-panggonan sing tau ditekani lan di panggoninganggo jeneng Landoh. Saengga saliyane Dukuh Landoh sing mapan ing Desa Kayen papan wafat lan di kuburke, mangka Kabupaten Pati ana Dukuh Landoh sing mapan ing wilayah Kecamatan Wedarijaksa. Saliyane iku uga ana Landoh sing mapan ing Wilayah Rembang lan Yogja.

Saridin nduwe kaluwihan arupa gedhene jiwa, cerdas, pandangane amba lan tajem, kesaktian (linuwih). Mula, wajar yen Saridin bisa ngrampungi perkara sing ana ing Cirebon, Palembang, Rum lan Mataram.